نقدی بر طرح سیستم عامل ملی

نقدی بر طرح سیستم عامل ملی

نویسنده: علیرضا شیرازی

    سیستم عامل ملی، لینوکس فارسی و در نهایت طرح ملی نرم افزارهای آزاد-متن باز عناوین یکی از مهم ترین پروژه های ملی مرتبط با فناوری اطلاعات هستند. پروژه ای که در صورت موفقیت می تواند شکل و نحوه استفاده از کامپیوتر را در سال های آتی در کشور تغییر دهد. در ایران همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته و یا در حال توسعه عده ای از صاحبنظران به این فکر افتادند تا سیستم عاملی ارزان تر و در عین حال با قابلیت بومی سازی را به عنوان جایگزین احتمالی سیستم عامل ویندوز مایکروسافت در نظر بگیرند.

    
    در واقع مواردی همچون هزینه بالای خرید سیستم عامل ویندوز، عدم دسترسی به کد منبع این سیستم عامل، مشکلات سیاسی احتمالی در روابط کشورها و همچنین وابستگی به محصولات یک شرکت خصوصی از جمله دلایلی بوده است که بسیاری از کشورها را مایل به سرمایه گذاری و تشویق شرکت ها برای کار بر روی سیستم عامل های دیگر کرده است. سیستم عامل یونیکس همواره به عنوان یک جایگزین شایسته برای سیستم عامل شرکت مایکروسافت مطرح بوده است اما در سال های اخیر با پیشرفت سریع سیستم عامل لینوکس و مزایای این سیستم عامل همچون آزادی های حقوقی و تجاری بیشتر در تغییر و استفاده از کدهای این نرم افزار و با اشتیاق توسعه دهندگان و برنامه نویسان برای صرف وقت در توسعه این سیستم عامل و یا نرم افزارهای قابل اجرا تحت این سیستم بسیاری از کشورها راغب به بکارگیری نسخه های بومی این سیستم عامل شدند.

    در ایران نیز طرحی مشابه و با عنوان پرطمطراق سیستم عاملی فعالیت خود را آغاز کرد پروژه ای که در نهایت عنوان طرح ملی نرم افزارهای آزاد-متن باز را برای خود برگزید. قاعدتا سرمایه گذاری برای سیستم عامل جایگزین نه تنها ایرادی ندارد بلکه احتمالا بایستی به طراحان آن نیز آفرین گفت اما دقیقا مشکل از همان عنوان انتخاب شده برای این طرح خود را نشان داد و در واقع با کمی دقت هر کارشناس یا فرد آشنایی با این حیطه از خود سوال می کند که چگونه فارسی کردن سیستم عاملی که کرنل (هسته)، محیط گرافیکی و بسیاری از نرم افزارها و کدهای آن در غرب و در کشورهای مختلف طراحی و پیاده سازی شده است و قرار است تنها در ایران محیط بصری آن فارسی و احتمالا پشتیبانی از زبان فارسی در برخی نرم افزارهای آن تقویت شود می تواند عنوان سیستم عامل ملی را بگیرد؟ در حالی که چنین عنوانی تنها برگزیده سیستم عاملی است که قاعدتا اکثر کدها و نرم افزاری وابسته آن در داخل کشور نوشته شده باشد و نه اینکه تنها کلمات محیط محاوره آن ترجمه شود!

    
    اما اجازه دهید از اشکال عنوان بگذریم و نگاهی بیندازیم بر چگونگی اجرا و نحوه این طرح و اینکه تا چه حد موفق بوده است حال آنکه مسوولان مختلف این طرح در ماه های اخیر تلویحا از شکست و عدم حصول نتایج دلخواه این طرح پس از سه سال سخن گفته اند. طرحی که حداقل تاکنون بیش از نهصد و پنجاه میلیون تومان هزینه در برداشته است (ایرنا - 3/2/85).

    
    ابتدا بایستی اشاره داشته باشم که فارسی کردن رابط کاربری لینوکس حتی قبل از این اجرای طرح ملی فوق و توسط جوانی ایرانی در آلمان و بعدها توسط علاقه مندانی در ایران دنبال می شد و اولین نسخه های فارسی رابط کاربری فارسی لینوکس خارج از طرح فوق تهیه شده بود. اما سخن از نهصد و پنجاه میلیون تومان هزینه برای اجرای این طرح در سه سال گذشته شد، طبیعتا بسیار کنجکاو می کند که این مبلغ چگونه و چرا هزینه شده است. ابتدا بگذارید به اشاره ای به این داشته باشم که نهصد میلیون تومان چقدر است. حقوق یک برنامه نویس حرفه ای خوش شانس در ایران ماهیانه در حدود 500هزار تومان است و نهصد میلیون تومان به عبارتی حقوق 1800 نفر- ماه کار تخصصی است و البته همواره بایستی در هزینه نهایی پروژه ها هزینه های جانبی محل کار و نیروهای غیرمتخصص را نیز در نظر داشت.

   
    همچنین لازم است اشاره به این داشته باشیم که کرنل و هسته اولیه لینوکس توسط یک نفر و در مدت کوتاهی پیاده شده است و حتی یکی از بزرگ ترین پروژه های مرتبط با لینوکس به نام KDE که رابط کاربری و محیط گرافیکی رایج اکثر نسخه های سیستم عامل لینوکس است برای پیاده سازهای ده ها نرم افزار زیر مجموعه خود از کتابخانه تابع و مرورگر گرفته تا نرم افزارهایی مانند KMAIL، KHTML، KTALK و...، براساس مستندات سایت این پروژه تنها یکصدو شصت وپنج نفر برنامه نویس داشته است که بسیاری هم تمام وقت روی آن کار نمی کردند و تقریبا نسخه مختلف این نرم افزار را در فواصل یک یا دوساله عرضه کرده اند و همچنین براساس مستندات این سایت ترجمه این محیط کاربری به زبان های مختلف توسط یک یا دو نفر انجام گرفته و اکثرا در فاصله کوتاهی پس از عرضه نسخه انگلیسی صورت گرفته است. حال با شرایط فوق میزان نیاز به وقت و نیروی متخصص جهت پروژه ای فارسی سازی یا پروژه های تعریف شده در طرح سیستم عامل ملی قابل ارزیابی است و اجازه دهید با این دید و البته با توجه به تجربیات محدود نویسنده در زمینه برنامه نویسی و مدیریت پروژه به بررسی برخی پروژه ها و هزینه های صورت گرفته در این طرح بپردازیم.

    
    با پروژه مرتب سازی فارسی شروع می کنیم که هدف آن مشخص کردن نیازمندی های دقیق مرتب سازی فارسی است و در واقع بیشتر یک طرح تحقیقی است تا عملی و حال آنکه مرتب سازی فارسی سابقه ای به اندازه سابقه ورود کامپیوتر به کشور دارد و در واقع این پروژه مطالعه بر روی مسائلی است که سال ها است مشخص شده و حتی در زمینه یونی کد نیز از مدت ها قبل مورد استفاده بوده است و جالب آن که هزینه اختصاص داده شده به طرح فوق 27میلیون تومان است (حقوق یک کارشناس در چهار و نیم سال!) و آیا به نظر شما این کار این قدر مشکل و وقت گیر بوده است؟

پروژه دوم تقویم رسمی ایران که هدف آن استخراج الگوریتم تقویم تاریخ جلالی بوده است مطمئنا هر فردی فارسی زبان که با کامپیوتر حتی از ده سال پیش آشنا باشد با تاریخ جلالی در کامپیوتر آشنا است. برنامه نویسان ایرانی شاید از 15 سال پیش (قبل از آن را به خاطر ندارم!) از الگوریتم های فارسی در زبان های مختلف از جمله زبان C و در بسیاری از نرم افزارهای فارسی استفاده کرده اند و الگوریتم های مختلف تقویم جلالی سابقه ای طولانی دارند حال آن که چنین طرحی این روزها حتی به عنوان پایان نامه کارشناسی نرم افزار نیز قابل قبول نیست و بسیاری از دانشجویان از سال های اول تحصیل خود با این الگوریتم ها آشنا می شوند در چنین شرایطی هزینه اختصاص داده شده به این طرح 15میلیون تومان بوده است (حقوق کار یک کارشناس در دو و نیم سال!)

منبع : http://shirazi.blogfa.com