احسان اخگری، برنامه نویس ایرانی تیم فایرفاکس

جهان ارتباطات مجازی که از طریق رسانه قدرتمند اینترنت برای همه کاربران ایجاد شده است، شرایط بسیار جالبی را در حال حاضر برای تمامی افراد در سراسر جهان به وجود آورده است. به طور مثال شما در این شرایط می توانید در حالی که در منزل خود نشسته اید، از طریق این ارتباطات مجازی با شرکت های بزرگی که از کار شما استقبال می کنند، همکاری داشته باشید. همان طور که همه شما می دانید، موزیلا که در حال حاضر از بزرگترین شرکت های تولید کننده نرم افزار در جهان است این امکان را در اختیار همه کاربران قرار داده است تا از راه دور هم بتوانند با این شرکت بزرگ همکاری داشته باشند. با نگاهی به لیست توسعه دهندگان این نرم افزار قدرتمند با موارد جالبی مواجه خواهید شد. به طور حتم برای شما هم جالب خواهد بود اگر بدانید که یکی از هموطنان ما در تولید بخش بسیار زیادی از این مرورگر اینترنتی نقش دارد و در حال حاضر هم در شرکت موزیلا مشغول به کار است. در پرونده این هفته دو بخش جذاب برای علاقه مندان به مرورگر فایرفاکس خواهیم داشت. در بخش ابتدایی بیوگرافی از آقای احسان اخگری که در پروژه فایرفاکس فعالیت دارند خواهیم داشت و صحبت ها و نظر ایشان را در مورد اخبار مختلفی که در مورد فایرفاکس منتشر شده است، خواهیم خواند. در بخش دوم هم مصاحبه ای را به طور اختصاصی با وی خواهیم داشت.

من احسان اخگری هستم. در سال ۱۳۶۱ در تهران متولد شده‌ام و تا حدود ۶ ماه پیش در تهران زندگی می‌کردم. من در مقطع لیسانس در دانشگاه علم و صنعت در رشته مهندسی مکانیک و در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه شریف در رشته مهندسی کامپیوتر تحصیل کرده‌ام. از حدود ۱۰ سال پیش به دلیل علاقه‌ای که به برنامه‌نویسی داشتم با مطالعه چند کتاب شروع به یادگیری زبان‌های برنامه‌نویسی کردم و با کمک گروه‌های مربوط به برنامه‌نویسی در اینترنت شروع به کسب مهارت در این زمینه کردم. از حدود ۸ سال پیش به ایده نرم‌افزارهای آزاد علاقه‌مند شدم و شروع به استفاده از آن‌ها کردم. پس از مدتی، به شرکت در پروژه‌های ایجاد نرم‌افزارهای آزاد علاقه‌مند شدم و شروع به بررسی چند پروژه که بیشتر مورد علاقه‌ام بود کردم. این پروژه‌ها شامل پروژه GNOME (با هدف ایجاد یک محیط کاربری گرافیکی کامل)، WINE (با هدف ایجاد امکان اجرای برنامه‌های مخصوص ویندوز روی سیستم‌عامل‌های آزاد مانند لینوکس) و پروژه موزیلا بود. از مرداد ماه سال ۱۳۸۵ به صورت فعال به صورت داوطلبانه شروع به کار در پروژه موزیلا کردم. تمرکز من در این پروژه بر روی نرم‌افزار فایرفاکس بود. بزرگ‌ترین بخش از نرم‌افزار فایرفاکس که من روی آن کار کرده‌ام امکان مرور خصوصی (Private Browsing) هست، که از مراحل اولیه تا اولین باری که کد آن وارد نرم‌افزار فایرفاکس شد حدود ۱۱ ماه طول کشید، و به عنوان بخشی از نرم‌افزار فایرفاکس 5/3 منتشر شد. علاوه بر این، عضو تیم فارسی‌سازی فایرفاکس هم هستم و در انتشار اولین نسخه کاملا فارسی نرم‌افزار فایرفاکس 5/3 و ترجمه برخی دیگر از نرم‌افزارهای مربوط به این پروژه نیز سهیم بوده‌ام. پس از بیش از ۳ سال همکاری داوطلبانه با پروژه موزیلا، از مهر ماه سال ۱۳۸۸ به صورت تمام‌وقت به استخدام شرکت موزیلا درآمدم و هم‌اکنون هم به کار روی این پروژه ادامه می‌دهم.

اخبار فایرفاکسی

در این قسمت صحبت های احسان اخگری را در مورد اخباری که در مورد فایرفاکس منتشر شده و شاید منبع معتبری نداشته باشند، می خوانیم.

** مرورگر فایرفاکس بسیار سریعتر از اینترنت اکسپلورر در باز شدن صفحات اینترنتی عمل میکند.

نظر دادن دقیق در این موضوع مستلزم دانستن صفحات مورد نظر، و انجام اندازه‌گیری و تحلیل است، ولی نتایج اندازه‌گیری‌های انجام شده با استفاده از محک‌های سنجش سرعت (Benchmark) نشان می‌دهد که مرورگر اینترنت اکسپلورر از نظر سرعت فاصله نسبتا زیادی با رقبای بزرگ خود دارد، بنابراین فکر می‌کنم حقیقتی پشت این خبر وجود دارد.

** امکان Tab Browsing ایده برنامه نویسان فایرفاکس بوده و بقیه مرورگرها از این ایده تقلید کرده اند.

این مطلب درست نیست. ایده اولیه زبانه متعلق به ۱۹۸۸ است، که در آن زمان هیچ مرورگری وجود نداشت. مرورگر اپرا در سال ۲۰۰۰ برای اولین بار امکان مرور با استفاده از زبانه را در مرورگر خود ایجاد کرد، موزیلا هم در سال ۲۰۰۱ برای اولین بار این امکان را به مرورگر خود افزود، و بقیه مرورگرها هم به مرور این امکان را اضافه کردند. عملا این ایده زمان بسیار زیادی پیش از مرورگرهای اینترنت به وجود آمده است و یکی از روش‌های شناخته شده برای طراحی واسط‌های کاربری می‌باشد.

** فایرفاکس از نظر امنیتی بسیار بهتر از اینترنت اکسپلورر در مقابل حملات ویروسها عمل میکند.

در عمل نرم‌افزار بدون اشکالی وجود ندارد. جالب است بدانید که در علم کامپیوتر قابل اثبات است که برای بررسی یک نرم‌افزار بزرگ به دنبال اشکالات (امنیتی و غیره) هیچ راه حل عملی وجود ندارد.

در حیطه مرورگرها، هیچ مرورگری وجود ندارد که عاری از اشکالات امنیتی باشد. نکته مهم این است که از زمان کشف یک اشکال امنیتی در یک مرورگر تا زمان انتشار نسخه به‌هنگام‌شده‌ای از آن مرورگر که مشکل را حل کرده باشد چقدر زمان طول می‌کشد. در مورد فایرفاکس، زمان حداکثر برای انتشار نسخه به‌هنگام‌شده ۱۰ روز است، ولی در عمل مشکلات امنیتی فایرفاکس بسیار سریع‌تر از این حل می‌شوند، و دلیل این امر آن است که امنیت اولویت اول کاری تیم موزیلا است. این زمان در مقایسه با اکثر مرورگرهای موجود به میزان زیادی بهتر است و کوتاهی این زمان دلیل امن بودن کاربران فایرفاکس است.

** فایرفاکس دارای ضعف بزرگی به دلیل داغ کردن بیش از حد CPU است

من اولین بار است که این را می‌شنوم! اصولا داغ کردن CPU مشکلی سخت‌افزاری و اغلب مربوط به ضعف تهویه آن است و در صورت درست کار کردن تهویه هر کامپیوتر، نه فایرفاکس و نه هیچ نرم‌افزار دیگری باعث داغ کردن بیش از حد CPU نمی‌شوند.

** فایرفاکس رم بسیار زیادی را اشغال میکند.

این موضوع تا نسخه ۲ فایرفاکس درست بود، ولی از انتشار فایرفاکس ۳ این مشکل عمدتا برطرف شده است و مصرف حافظه در فایرفاکس 5/3 و 6/3 کمتر هم شده است. ولی متأسفانه هنوز برخی اوقات این مطلب قدیمی راجع به نسخه‌های جدید فایرفاکس هم شنیده می‌شود که درست نیست. نکته مهم در مقایسه حافظه مورد مصرف بین مرورگرها این است که این مقایسه باید در شرایط کاملا یکسان انجام شود (یعنی دو مرورگر با صفحات باز مشابه، تاریخچه مرور مشابه، افزودنی‌های مشابه، و ...) و در غیر این صورت مقایسه انجام‌شده نتیجه درستی نخواهد داشت.

در ادامه مصاحبه ای را با آقای اخگری در مورد کار ایشان در شرکت موزیلا و چگونگی فعالیت های وی در رابطه با پروژه موزیلا خواهیم داشت که به طور حتم برای همه شما جالب خواهد بود.

در ابتدا اگر امکان دارد توضیحاتی درباره فایر فاکس و افزونه های آن برای ما بگویید.

فایرفاکس یک مرورگر اینترنتی است که توسط پروژه موزیلا منتشر می‌شود. این پروژه در آوریل سال ۲۰۰۳ به عنوان یکی از پروژه‌های موزیلا شروع به کار کرد و در نوامبر سال ۲۰۰۴ اولین نسخه فایرفاکس منتشر شد. هدف اصلی نرم‌افزار فایرفاکس فراهم کردن بهترین روش مرور وب برای کاربران (چه مبتدی چه پیشرفته) است. این هدف شامل محافظت از امنیت و حریم خصوصی کاربران، سرعت بارگزاری و اجرای صفحات وب، سادگی استفاده، امکان تغییر فایرفاکس بر اساس سلیقه افراد و ویژگی‌های زیاد دیگری می‌شود. فایرفاکس در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰ میلیون کاربر در سراسر جهان دارد، و به طور متوسط از هر ۴ کاربر اینترنت در دنیا، ۱ نفر برای گشت و گذار در اینترنت از فایرفاکس استفاده می‌کند. نرم‌افزار فایرفاکس توسط تیم بسیار بزرگی شامل هزاران نفر در سراسر دنیا تولید می‌شود که بخش بزرگی از این افراد کسانی هستند که به صورت داوطلبانه به کار بر روی این پروژه می‌پردازند.

تمامی بخش‌های پروژه موزیلا به صورت نرم‌افزارهای آزاد و بازمتن در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. بنابراین، هر شخصی امکان مطالعه و تغییر کد منبع نرم‌افزار فایرفاکس و دیگر نرم‌افزارهای منتشر شده توسط پروژه موزیلا را دارد. علاوه بر این، نرم‌افزار فایرفاکس در معرض دید عموم تولید می‌شود. تمامی بحث‌های فنی و استراتژیک پروژه در اختیار همگان قرار دارد و هر شخصی می‌تواند وارد این روند شود و با اظهار نظر و شرکت در این بحث‌ها بر محصول نهایی تأثیر بگذارد. پروژه موزیلا همیشه در جستجوی کسب نظرات کاربران و استفاده از آنها برای تغییر محصولات خود جهت کاربر پسندتر شدن آن‌هاست.

یکی از هدف‌های مهم فایرفاکس فراهم کردن امکان تغییر مرورگر چه از نظر ظاهر و چه از نظر امکانات مطابق میل کاربران هست. یکی از ابزارهایی که فایرفاکس برای این منظور در اختیار برنامه‌نویسان و کاربران قرار می‌دهد امکان تغییر نحوه کارکرد فایرفاکس به وسیله افزودنی‌هاست. افزودنی‌ها برنامه‌های کوچکی هستند که به فایرفاکس اضافه می‌شوند. تقریبا امکان تغییر تمام بخش‌های فایرفاکس توسط افزودنی‌ها وجود دارد. افزودنی‌ها می‌توانند امکانات موجود فایرفاکس را بهتر کنند، مشکلات موجود را حل کنند، یا امکانات کاملا جدیدی در اختیار کاربران قرار دهند.

مسئولیت شما در پروژه فایرفاکس چه بوده است؟

من کارهای بسیار متنوعی در پروژه فایرفاکس انجام داده‌ام. برخی از فعالیت‌های من شامل افزودن امکان مرور خصوصی، افزودن امکانات مختلفی در واسط کاربری فایرفاکس، شرکت در پروژه فارسی سازی فایرفاکس، بهبود کارایی و سرعت Gecko (که موتور اصلی تفسیر و نمایش صفحات وب در فایرفاکس است)، بهبود پشتیبانی گکو از زبان فارسی و نوشتن چند افزودنی برای نرم‌افزار فایرفاکس و تاندربرد می‌باشند. در حال حاضر عمده تلاش‌های من مربوط به بهبود بخش ویرایش‌گر موزیلا است. این بخش فراهم‌کننده امکانات تایپ در محیط وب است (به عنوان مثال، وارد کردن واژه‌ای برای جستجو، نوشتن ای‌میل در سرویس‌های ای‌میل مبتنی بر وب و ...)

ورود شما به تیم برنامه نویسی فایر فاکس به چه نحو بود؟ آیا در حال حاضر با شرکت موزیلا به طور مستقیم همکاری می کنید؟

در ابتدای شروع همکاری من با پروژه موزیلا، به عنوان شخصی تازه وارد دانش زیادی در مورد چگونگی کارکرد فایرفاکس و چگونگی روند همکاری با این پروژه نداشتم. در زمان نسبتا کوتاهی با کمک اعضای این پروژه شروع به یادگیری جزئیات اولیه کار کردم و پس از مدت کوتاهی تبدیل به عضوی فعال از این پروژه شدم. در حال حاضر در شرکت موزیلا کار می‌کنم و هنوز در کنار کار روزانه‌ام به برخی از فعالیت‌های داوطلبانه‌ام مانند شرکت در پروژه فارسی‌سازی ادامه می‌دهم.

دقیقا در کدام بخش از موزیلا حضور دارید؟ آیا به غیر از فایر فاکس در چه پروژه های دیگری هم تا به حال حضور داشته اید؟

پاسخ به این سؤال کمی دشوار است، به دلیل این که در پروژه موزیلا هر شخص می‌تواند هم‌زمان در هر بخشی از پروژه حضور داشته باشد. من هم جزو افرادی هستم که در قسمت‌های بسیار زیادی از این پروژه همکاری کرده‌ام. ولی عمده فعالیت فعلی‌ام که شاید حدود ۹۰ وقتم را به خود اختصاص می‌دهد بخش ویرایش‌گر موزیلا و بهبود حالت مرور خصوصی در فایرفاکس است.

به جز پروژه موزیلا همکاری زیادی با پروژه‌های نرم‌افزار آزاد دیگر نداشته‌ام ولی در این پروژه بر روی بخش‌هایی که بین نرم‌افزارهای مختلف مانند فایرفاکس و تاندربرد مشترک هستند کار کرده‌ام، پس شاید بتوان گفت به صورت غیر مستقیم روی تعداد زیادی از محصولات پروژه موزیلا کار کرده‌ام.

در مورد پروژه فایر فاکس برای تلفن همراه و نقش خودتان در این پروژه توضیحاتی بفرمایید؟

هدف پروژه فایرفاکس برای تلفن همراه ایجاد یک مرورگر دارای تمام ویژگی‌های فایرفاکس است که برای استفاده ساده در تلفن همراه طراحی شده است. چنین مرورگری باید دارای واسط کاربری متفاوتی باشد، زیرا تلفن‌های همراه محدودیت‌های بسیاری دارند، مثلا اندازه صفحه نمایش آن‌ها بسیار کوچک است، تایپ کردن روی آن‌ها بسیار سخت‌تر از تایپ کردن روی کامپیوترهای معمولی است و عموما حافظه و امکانات پردازشی به مراتب کمتری دارند.

فایرفاکس برای تلفن همراه بر پایه موتور گکو ایجاد شده است و بنابراین من با کار بر روی موتور گکو باز هم به صورت غیرمستقیم روی پروژه فایرفاکس برای تلفن همراه کار کرده‌ام و علاوه بر آن کار ترجمه این مرورگر به زبان فارسی را هم انجام داده‌ام.

آیا شما تاکنون افزونه ای برای فایر فاکس تولید کرده اید؟

بله، تا به حال ۴ افزودنی برای نرم افزار فایرفاکس و ۱ افزودنی برای نرم افزار تاندربرد نوشته‌ام. مفیدترین این افزودنی‌ها، افزودنی Find in Numbers (برای نمایش تعداد دفعاتی که یک کلمه که در صفحه‌ای که در آن مشغول به جست وجو هستید تکرار شده است) و IranZilla (برای نمایش تاریخ به صورت هجری شمسی در نرم‌افزار تاندربرد) بوده‌اند. فهرست کامل این افزودنی‌ها در این نشانی موجود است:

https://addons.mozilla.org/user/143820

روند تولید یک افزونه برای فایر فاکس به چه صورت است؟ (از زمان طراحی و تحلیل تا زمان پیاده سازی)

تولید افزودنی‌ها تقریبا مشابه تولید اکثر نرم افزارهای دیگر هستند. تفاوت اصلی در این است که نرم‌افزار شما به جای این که به تنهایی اجرا شود، به عنوان بخشی از نرم‌افزار بسیار بزرگی اجرا می‌شود، بنابراین باید ملاحظاتی مانند عدم تداخل با امکانات دیگر برنامه، یا عدم تداخل با افزودنی‌های دیگری که کاربر ممکن است نصب کرده باشد هم در نظر گرفته شوند. یک برتری قابل ملاحظه در ایجاد افزودنی‌ها این است که افزودنی‌ها امکان استفاده از تمامی امکانات برنامه‌نویسی محیط موزیلا را دارند، بنابراین ایجاد بسیاری از امکانات برای افزودنی‌ها بسیار ساده‌تر از برنامه‌های معمولی است، زیرا می‌توانند از قابلیت‌های موجود در موزیلا استفاده کنند. ایجاد افزودنی‌ها برای کسانی که با ایجاد برنامه‌های مبتنی بر وب آشنایی دارند بسیار ساده است، زیرا بسیاری از تکنولوژی‌های مورد استفاده در وب در تولید افزودنی‌ها نیز به کار برده می‌شوند (مانند CSS و JavaScript).

یک افزونه باید با زبان برنامه نویسی خاصی نوشته شود؟ شما بیشتر از چه زبان هایی استفاده می کنید؟

اکثر افزودنی‌ها توسط سه زبان XUL (که یک زبان مبتنی بر XML برای تعریف اجزای واسط کاربری است)، CSS و JavaScript نوشته می‌شوند. در بعضی از بخش‌های افزودنی‌ها امکان استفاده از زبان‌های C و C++ نیز وجود دارد، ولی تقریبا هیچ‌وقت استفاده از این دو زبان ضروری نیست.

من در حال بیشتر از زبان C++ استفاده می‌کنم و به جز آن از زبان‌های مورد اشاره در بالا هم به مقدار کمتری استفاده می‌کنم.

آیا هر فرد می تواند به تنهایی برای فایر فاکس افزونه جدید تولید کند یا برای این کار یک مدیریت واحد وجود دارد؟

هر شخصی می‌تواند به تنهایی افزودنی جدیدی برای فایرفاکس تولید کند. اگر شخصی مایل باشد که افزودنی‌اش در وب‌سایت افزودنی‌های موزیلا قرار گیرد، باید افزودنی خود را به این وب‌سایت ارسال کند تا توسط تیمی بررسی شود تا از ایمن بودن آن و تطابق آن با بقیه بخش‌های فایرفاکس اطمینان حاصل شود. ولی این وب‌سایت تنها راه میزبانی افزودنی‌ها نیست و هر شخصی در صورت تمایل می‌تواند افزودنی خود را روی هر وب‌سایت دیگری نیز قرار دهد. البته کاربران باید به این نکته توجه کنند که افزودنی‌های موجود در وب‌سایت‌های دیگر توسط تیم موزیلا مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و در صورت عدم آشنایی با تولید کننده آن افزودنی امکان دارد استفاده از آن امن نباشد.

درباره شرکت موزیلا و محیط کاری آن جا اندکی توضیح دهید؟

شرکت موزیلا متعلق به بنیاد موزیلا است، که هدف آن توسعه اینترنت به عنوان یک منبع متعلق به همگان است. شرکت موزیلا اندکی بیش از ۲۰۰ کارمند دارد و دارای دفاتری در کشورهای آمریکا، کانادا، نیوزیلند، فرانسه، دانمارک، چین و ژاپن است.

کار در شرکت موزیلا تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش است. همکاران من در این پروژه افرادی بسیار باهوش هستند و هر روز می‌توان چیزهای جدیدی یاد گرفت. محیط کار بسیار دوستانه است، تقریبا همیشه موزیک در حال پخش است، افراد با هم شوخی می‌کنند، در کنار میزهای یکدیگر جمع می‌شوند و مشغول به صحبت می‌شوند و از یکدیگر راجع به موضوعات مختلف نظر می‌پرسند. در مورد خوش‌آیند بودن محیط کاری شاید بهترین نشانه‌ای که بتوانم ارائه دهم این است که هر روز صبح با کمال اشتیاق به سمت محل کارم می‌روم و می‌دانم که هر روز با روزهای قبلی متفاوت است و هیجان کار هیچ‌گاه از بین نمی‌رود.

نظرتان در مورد Browser ملی چیست؟

ابتدا باید بگویم که قبل از خواندن این سؤال چیزی راجع به مرورگر ملی نمی‌دانستم! ولی کنجکاو شدم و به دنبال آن کمی جست وجو کردم. به نظر می‌رسد نام این مرورگر تیزبال باشد، ولی وب‌سایت آن از کار افتاده بود و نتوانستم خود مرورگر را بررسی کنم، و در مورد آن اخبار ضد و نقیضی در سایت‌های مختلف خواندم، که از درستی یا نادرستی آن‌ها اطلاعی ندارم. ولی نکته‌ای که توجهم را جلب کرد عنوان «اولین مرورگر فارسی» بود که با توجه به این که خبر انتشار آن در آذر ۱۳۸8 بوده و فایرفاکس فارسی 5/3 در ۹ تیر ۱۳۸۸ منتشر شده به نظر درست نمی‌آید!

ولی به طور کلی در مورد ایده ایجاد یک مرورگر ملی از ابتدا بدون استفاده از امکانات موجود، به نظر من این کار ارزش زیادی ندارد، زیرا ایجاد یک مرورگر از ابتدا کاری بسیار دشوار است و زمان و هزینه زیادی در بر دارد و اگر تنها دلیل‌مان برای ایجاد یک مرورگر ملی بودن آن باشد، به نظر من انگیزه درستی نیست. اگر هدف داشتن مرورگری قابل استفاده برای کاربران فارسی زبان باشد من فکر می‌کنم افزودن ویژگی‌های لازم به یکی از مرورگرهای موجود و تبلیغ و گسترش آن بین کاربران فارسی زبان می‌تواند روش بهتری برای پاسخ به این نیاز باشد.

به نظر شما ممکن است روزی ایران مرورگر ملی داشته باشد؟

بله، ولی همان‌طور که در بالا اشاره کردم باید دید آیا صرف داشتن یک مرورگر ملی به تنهایی دلیل کافی برای صرف زمان و هزینه مورد نیاز برای تولید آن هست یا خیر. اصطلاحی هست که می‌گوید انجام یک کار ممکن است مانند تلاش برای اختراع دوباره چرخ باشد. به نظر من تلاش برای ایجاد یک مرورگر ملی ممکن است شبیه اختراع دوباره چرخ‌ باشد و من فکر می‌کنم صرف منابعی که در اختیار این کار باید قرار گیرد در بهبود امکانات فارسی در مرورگرهای موجود می‌تواند کار بسیار مفیدتری باشد.

آیا از جایگاه فعلی خود و موقعیت کاری که به دست آورده اید، راضی هستید؟

بله و امیدوارم که به موقعیت‌های بهتری نیز دست پیدا کنم. کار بر روی محصولی که ۴۰۰ میلیون نفر از آن استفاده می‌کنند بسیار لذت‌بخش است و از این که بخش کوچکی از تیم تولیدکننده فایرفاکس هستم بسیار خوشحالم.

آیا اگر در ایران می ماندید باز هم به این موقعیت دست پیدا می‌کردید و می توانستید با تیم فایرفاکس همکاری داشته باشید؟ دلایل شکست و پیروزی این کار را توضیح بدهید.

بله، ولی در آن صورت امکان داشت سرعت پیشرفتم کمتر از حالا باشد. من قبل از ترک ایران بیش از ۳ سال در پروژه موزیلا همکاری می‌کردم و محدودیتی برای همکاری ایرانیان دیگر در این پروژه یا پروژه‌های مشابه وجود ندارد. البته باید گفت که امکان کار به صورت نزدیک با افرادی که همیشه در اینترنت با آن‌ها در ارتباط و مشغول کار بودم هم بسیار لذت‌بخش است.

آیا در حال حاضر مشغول به تحصیل هستید؟

خیر.

اگر جواب مثبت باشد چه تفاوتی میان محیط تحصیل و امکانات ایران و آن جا بیشتر به چشم می خورد؟

من تجربه تحصیل خارج از کشور را ندارم و اطلاعاتم در این زمینه محدود به شنیده‌هایم است.

اگر امکان دارد، ایرانیان موفق دیگری که در حال حاضر شما از آن‌ها اطلاع دارید را معرفی کنید.

ایرانیان موفق زیادی در کارهای مختلف وجود دارند و من حداقل پنج نفر دیگر که در پروژه موزیلا نقش داشته‌اند می‌شناسم (گرچه متاسفانه همه آن‌ها را از نزدیک ملاقات نکرده‌ام). معرفی آن‌ها ولی باید با کسب اجازه‌شان باشد، ولی در صورت کنجکاوی می‌توانید به لیست دست‌اندرکاران فایرفاکس که در پنجره About این برنامه وجود دارد نگاهی بیاندازید.

برنامه کاری آینده شما چیست؟

برنامه کاری من فعلا ادامه کار در پروژه موزیلا است و تلاشم در ایفا کردن نقش مفیدتری در این پروژه است.

آقای اخگری از همکاری شما برای انجام این مصاحبه با توجه به این که مشغله کاری شما بسیار زیاد است بسیار ممنونیم. همه هموطنان ایرانی شما به خاطر داشتن یک هموطن موفق مانند شما افتخار خواهند کرد.

منبع : فارسیکا