جان وینسنت آتاناسف - پدر فراموش شده کامپیوتر

جان وینسنت آتاناسف - پدر فراموش شده کامپیوتر

علیرضا صالحی ماهنامه شبکه - مهر ۱۳۸۳ شماره 47 اشاره : دنیا همواره به آدم‌هایی نیاز داشته است که بتوانند آینده را شکل دهند و John Vincent Atanasoff یکی از همین نوابع با چنین دیدگاهی بود. وی از جمله نخستین توسعه‌دهندگان کامپیوتر دیجیتال الکترونیکی بوده است و در واقع پدیدآمدن رشته محاسبات الکترونیکی مدیون وی است. وی در عین نوآور بودن، فیزیکدان و ریاضیدان نیز بود.

اولین کامپیوتر الکترونیکی که از لامپ‌های خلاء استفاده می‌کرد توسط آتاناسف و کلیفورد بِری در دانشکده ایالتی یوتا ساخته شد. کامپیوتر آن‌ها که می‌توان لقب نخستین کامپیوتر دیجیتالی را نیز به آن داد، بین سال‌های 1937 و 1942 ساخته شد. این کامپیوتر می‌توانست محاسبات دودویی را انجام دهد، حافظه‌ای پاک‌شونده داشت و مدارات منطقی را شامل می‌شد. البته این کامپیوتر هیچ‌گاه به تولید انبوه نرسید و در حد یک نمونه باقی ماند. جان، به ریاضیات بسیارعلاقه‌مند بود و از سن ده‌سالگی این علاقه خود را با مطالعه کتاب‌های جبر و سروکله‌زدن با ادوات مکانیکی که کارکرد آن‌ها تابع منطق ریاضی بودند، نشان می‌داد. جان موفق شد دوران دبیرستان را زودتر از موقع یعنی طی دو سال بگذارند. اما با این حال به دلیل نیاز مالی نتوانست به دانشگاه برود و در عوض پی کسب و کار رفت تا درآمدی برای گذراندن زندگی داشته باشد. وی سرانجام در سال 1921 توانست به دانشگاه فلوریدا وارد شود و چهارسال بعد در رشته مهندسی الکترونیک با درجه A فارغ‌التحصیل شود. جان سپس برای ادامه تحصیل وارد کالج ایالتی‌یوتا شد و در همان جا با همسر آینده‌اش Lura Meeks آشنا شد. در سال 1926 یک سال پس از ورود به کالج موفق به دریافت مدرک عالی خود در رشته ریاضیات گردید. اما علاقه او به ریاضیات، فیزیک و مکانیک خاموش نشدنی بود. برای همین منظور، جهت کسب مدرک دکتری به دانشگاه ویکانسین رفت تا در تئوری فیزیک صاحب مدرک PHD شود. پس از تکمیل مدارج تحصیلی، جان به یاد آرزوی دیرینه خود افتاد. آرزوی وی همواره این بود که راهی بیابد تا انجام محاسبات ریاضی با سرعت بیشتری صورت بگیرند. هر چند که در آن زمان ماشین‌حساب‌های شرکت IBM با نامTabulator و نوع دیگری از ماشین‌حساب با نام Monroe Calculator وجود داشتند، اما این دستگاه‌ها از نظر آتاناسف، هنوز کُند بودند و رضایت وی را ‌حاصل نمی‌کردند. وی اعتقاد داشت که دستگاه آنالوگ (قیاسی) نمی‌تواند به آن سرعتی برسد که محاسبات موردنظر وی را در مدت زمان کوتاهی انجام دهد و لذا به فناوری دیجیتالی بسیار علاقمند و معتقد بود. وی با کمک همکارانش در کالج‌یوتا، چهار اصل را برای ساخت یک کامپیوتر دیجیتالی در نظر گرفت. این اصول عبارت بودند از: 1- کامپیوتر موردنظر باید الکتریکی یا الکترونیکی باشد. 2- کامپیوتر موردنظر باید از سیستم دودویی (باینری) استفاده نماید. 3- حافظه کامپیوتر باید از ظرفیت بالا برخوردار باشد. ضمن آن‌که حافظه‌ای پاک‌شدنی و احیاشونده باشد و توان مصرفی پایینی نیز داشته باشد. 4- کامپیوتر باید از عملیات منطقی به‌طور مستقیم استفاده نماید و نباید از روش‌ها یا دستگاه‌های آنالوگ برای انجام محاسبات بهره بگیرد. وی با درنظرگرفتن این چهار ویژگی، از دانشکده تقاضا کرد که یکی از دانشجویان تازه فارغ‌التحصیل شده را به وی معرفی نماید و کلیفورد بری به همین منظور به وی معرفی شد. آن‌ها در سال 1939، اولین نمونه از کامپیوترشان را به نام ABC که سرنام Atanasoff Berry Computer بود آماده کردند که به خوبی کار می‌کرد. اما جان برای ثبت کامپیوتر خود به عنوان اولین نمونه کامپیوتر دیجیتالی مقداری تعلل کرد که این نتیجه خوبی در پی نداشت. در سال 1940، دکتر جان ماچلی که چیزهایی از کامپیوتر ABC شنیده بود، از آتاناسف تقاضا کرد که کامپیوترش را ببینید و وی پذیرفت. اما این‌کار باعث شد که ماچلی از ایده ساخت ABC بهره برداری‌های فراوانی کند و بتواند به سرعت کامپیوتر خود به نام  انیاک (ENIAC) را آماده کند. در نتیجه انیاک که با کمک دکتر اکرت ساخته شده بود، با نمایش‌هایی که به راه انداخت نزد اغلب مردم به عنوان اولین کامپیوتر دیجیتالی شناخته ‌شد. اما طی یک ماجرای حقوقی در سال 1972، قاضی ایالتی عنوان مبدع نخستین کامپیوتر دیجیتالی الکترونیکی را به آتاناسف اعطا کرد و مشخص گردید که در ساخت انیاک تا حد زیادی از ABC الگوبرداری شده است. وی سپس در سال 1990، مدال ملی تکنولوژی ایالات متحده را به لحاظ همین ابداع دریافت نمود. دکتر جان ونیسنت آتاناسف در سال 1995 و در سن 91 سالگی درگذشت. وی هر چند که نتوانست حق اختراع ABC را برای خود ثبت نماید اما پس از آن، 32 اختراع مختلف دیگر را به نام خود به ثبت رساند.